ဓူတင္ဟူသည္

ဓုတင္ ဆိုသည္မွာ ကိေလသာကို ခါထြက္ေၾကာင္း ေခါင္းပါးေစသည့္ အက်င့္တရားမ်ား ျဖစ္သည္။ အက်ဥ္းအားျဖင့္ ဓုတင္ ၁၃-ပါး ရွိသည္။
၁။ ဒါယကာတို႔ လွဴဒါန္းေသာ သကၤန္းကို စြန္႔လ်က္ ပံ့သကူ သကၤန္းကို ေဆာင္ျခင္းဟူေသာ ပံ့သကူ ဓုတင္၊ ၂။ ေလးထည္ေျမာက္ သကၤန္းကို စြန္႔လ်က္ သံုးထည္ေသာ သကၤန္းကိုသာ ေဆာင္ျခင္းဟူေသာ တိစီ၀ရိက္ ဓုတင္၊ ၃။ လာဘ္ပို လာဘ္လွ်ံကို ပယ္၍ ဆြမ္းခံ၍ရေသာ ဆြမ္းကိုသာ သံုးေဆာင္ျခင္း (ပိ႑ပါတ္ ဓုတင္) ၄။
လွ်ပ္ေပၚေလာ္လီ အိမ္စဥ္ေက်ာ္၍ ခံယူျခင္းကို ပယ္လ်က္ အိမ္စဥ္ မေက်ာ္မလွပ္ ရပ္၍ရေသာ ဆြမ္းကို သံုးေဆာင္ျခင္း (သပဒါနစာရိက ဓုတင္)
၅။ ေနရာအထူးထူး၌ စားျခင္းကို ပယ္လ်က္ တစ္ထိုင္ တစ္ေနရာတည္း၌ စားျခင္းကို ေဆာင္ျခင္း (ဧကာသႏိုက္ ဓုတင္) ၆။ ႏွစ္ခြက္ေျမာက္ေသာ ဆြမ္းဟင္းကို ပယ္၍ တစ္ခြက္တည္းႏွင့္သာ သံုးေဆာင္ျခင္း (ပတၱပိုဏ္ ဓုတင္) ၇။ ဆြမ္းစၿပီး စားေနစဥ္ ကပ္လာေသာ ေဘာဇဥ္ကို ေတာ္ၿပီတန္ၿပီ ဆိုၿပီး ကပ္ယူစားျခင္းကို ပယ္ျခင္း (ခလုပစၦာဘတ္ ဓုတင္) ၈။ ဂါမ၀ါသီ ေက်ာင္းသခၤမ္းကို ပယ္၍ ေတာရေက်ာင္း၌ ေနျခင္းကို ေဆာက္တည္ျခင္း (အာရညကင္ ဓုတင္)
၉။ အမိုး အကာရွိေသာ ေက်ာင္းကုိ ပယ္၍ လြင္တီးေခါင္၌ ေနျခင္း (အေဗၻာကာသိက ဓုတင္) ၁၀။ သုႆာန္ မဟုတ္ေသာ ေနရာကို ကပ္လ်က္ သုႆာန္၌ ေနျခင္း (သုႆာန္ ဓုတင္) ၁၁။ အမိုးအကာရွိေသာ ေက်ာင္းကို ပယ္လ်က္ သစ္ပင္ရင္း၌ ေနျခင္း (ရုကၡမူဓုတင္) ၁၂။ ေနရာေကာင္း ေက်ာင္းေဆာင္ကို ပယ္၍ ျဖစ္စဥ္အတိုင္း ေနျခင္း (ယထာသႏၱတိ ဓုတင္) ၁၃။ အိပ္ျခင္းကို ပယ္၍ ထျခင္း၊ ထိုင္ျခင္း၊ စႀကႍသြားျခင္းကို ေဆာင္ျခင္း (နိသဇၨိ ဓုတင္) တို႔ ျဖစ္၏။
ဤဓုတင္မ်ားကို ေဆာင္ျခင္းျဖင့္- (၁) အသက္ေမြး စင္ၾကယ္ျခင္း၊ (၂) ခ်မ္းသာက်ိဳး ရွိျခင္း၊ (၃) အျပစ္မရွိ၊ (၄) သူတစ္ပါးတုိ႔အား ဒုကၡမေပး၊ (၅) ေဘးမရွိ၊ (၆) သူတစ္ပါးကို မႏွိပ္စက္၊ (၇) အမွန္ ႀကီးပြား၏၊ (၈) ကုသိုလ္တရား မဆုတ္ယုတ္၊ (၉) မာယာ စဥ္းလဲျခင္း မရွိ၊ (၁၀) ေသျခင္းကို ေစာင့္တတ္၏၊
(၁၁) ေတာင့္တတိုင္း ေပး၏၊ (၁၂) သတၱ၀ါ အားလံုးကို ဆံုးမတတ္၏၊ (၁၃) ေစာင့္စည္းေသာ အက်ိဳး ရွိ၏၊ (၁၄) ေလ်ာက္ပတ္ေသာ အက်င့္ ျဖစ္၏၊ (၁၅) ကိေလသာတို႔ မမွီမကပ္ႏိုင္၊ (၁၆) ကိေလသာမွ လြတ္၏၊ (၁၇) ရာဂကုန္၏၊ (၁၈) ေဒါသကုန္၏၊ (၁၉) ေမာဟကုန္၏၊ (၂၀) မာန္တက္မႈကို ပယ္၏၊
(၂၁) ၀ိတက္ကို ျဖတ္၏၊ (၂၂) ယံုမွားသကၤာမွ ကူးေျမာက္၏၊ (၂၃) အပ်င္းကို ပယ္ေဖ်ာက္၏၊ (၂၄) မေမြ႔ေလ်ာ္ျခင္းကို ေဖ်ာက္၏၊ (၂၅) သည္းခံတတ္၏၊ (၂၆) အတုမရွိ ျမတ္ေသာ အက်င့္တည္း၊ (၂၇) မႏိႈင္းယွဥ္အပ္ေသာ ဂုဏ္ရွိ၏၊ (၂၈) နိဗၺာန္သို႔ ေရာက္၏- ဟူေသာ အက်ိဳးထူး အက်ိဳးျမတ္မ်ားကို ရႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္လည္း ဤ ျမတ္ေသာ ဓုတင္အက်င့္မ်ားကို က်င့္ရန္ ေဆာင္ရန္အပ္သည္။